1830lar
Ali Rıza Efendi (Atatürk’ün babası) 1839 dolaylarında Selanik’te doğmuştur. Ali Rıza Efendi, Kırmızı Hafız lâkabıyla tanınan, Ahmet Efendinin oğludur. Aile soyca Anadolu’dan Rumeli’ye geçmiş, orada önce Debre-i Bala sancağına bağlı Kocacık beldesine yerleşmiştir. Atatürk’ün dedesi ve amcasının taşıdıkları “kızıl” lakabından da anlaşılacağı gibi Rumeli’de yaygın olarak yerleşmiş olan Kızıl – Oğuz Yahut Kocacık Yörükleri, Türkmenleri soyundan gelmektedir. Aile muhtemelen 1830 dolaylarında Selânik’e yerleşmiştir. Ali Rıza Efendi’nin Kızıl Mehmet Hafız isimli bir erkek, Nimet isimli bir de kız kardeşi olmuştur.
1857
Hacı Sofi ailesinden Feyzullah Ağa’nın kızı Zübeyde Hanım 1857’de Osmanlı İmparatorluğu’nun Selanik’e bağlı yerleşim yeri olan Langaza’da doğmuştur. Atatürk’ün dayısının çiftliği de Langaza’dadır. Zübeyde Hanım aslen Karamanlı’dır [Sevtap Gamsız, T.C.İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, 2012 İstanbul, s. 12]. Babası Sofuzade Feyzullah (Sadullah) Ağa, annesi Molla Hanım olarak anılan Ayşe Hanım’dır.Zübeyde Hanım, Osmanlı devrinde, II. Mehmed zamanında Anadolu Larende-Karaman’dan Rumeli’ye göçen ve Selanik yakınlarındaki Langaza’da toprak işleri ile uğraşan bir Türkmen ailesi olan Hacı Sofi (Sofu) ailesindendir. Mustafa Kemal Atatürk’ün anne soyu da, Karaman’dan gelerek Selanik ile Manastır’ın arasında bulunan Vodina Sancağı’na bağlı “Sarıgöl” de denilen “Kayalar” Nahiyesine yerleştiler. Aile, sonradan Selanik yakınlarında bugün de kaplıcaları ile meşhur olan Langaza’ya yerleşmiştir. Dedesi Feyzullah Efendi’in taşıdığı “Sofu-zade” (Sofular) lâkabı, yerleştikleri Sarıgöl bölgesindeki yer adları ve ailedeki hatıraların gösterdiği üzere, Mustafa Kemal Atatürk’ün anne soyu Karaman’dan Rumeli’ye gelen ve bundan dolayı da “Konyarlar” olarak Rumeli’de anılan Yörük Türkmenlerdendir.
Kadınların okula gitmesi o dönemde yaygın olmadığı için, okur yazar oluşu nedeniyle kendisi de Zübeyde Molla olarak anılırdı. Hacı Sofu gibi dinine bağlı bir aileden geldiği için Zübeyde Hanım da öyleydi. Türk tarih kitaplarında sıkça geçen, eğitim sisteminin karışık olduğu bir dönemde, Mustafa Kemal’in ne tür bir okula gideceği konusundaki tartışmalarda Zübeyde’nin, dini eğitim veren Mahalle Mektebi’ne gitmesinde ısrarcı oluşu bu yüzdendir.
13 Mart 1914
 |
| Sofya'da askeri ateşe iken. |
17 Mart 1923:
 |
| Eşi Latife Hanım ve Salih Bozok ile birlikte Mersin'de |
1928: Kayseri
21 Haziran 1936: Atatürk, Florya'daki yazlık köşkte manevi kızı Ülkü Adatepe ile.
Zübeyde Hanım
YORUMLAR